Hafta 48

Newsweek Turkiye

Ortadogu'nun uzun sure gelismemis olmasinin sebebi miras sistemidir.

Sacma

Iddiaya gore, miras sistemi yuzunden servet babadan cocuklara gecerken kuculuyor, ve sermaye birikimi sanayilesmeye elvermiyor. Ama Avrupa'da servet buyuk ogula gectigi icin sermaye buyuyor, filan. Ne yazik ki bu anlati miras geleneginin Avrupa kadar guclu olmadigi ABD'nin nasil sanayilestigini anlatamiyor. Hemen ekleyelim: bu alanda populer fikirlerden "faiz" faktoru de alakasiz / etkisiz.

O anlatiya gore, sirketler borc ile buyuyebilir, ufak insan topluluklari birbirlerine guvendikleri icin faizsiz borc verebilirler, ama bilmediginiz insanlara / sirketlere borc vermeniz icin faiz sistemi gerekir. Protestanlik bunu mumkun kilarak sermaye hareketlerini arttirmistir. Bu da yetersiz.

Sanayi devrimi gibi karmasik bir surec boyle ufak anlatimlara indirgenemez. Alakasiz gibi gorunen bir suru sey etkili olmus olabilir; Mesela Ingiltere'de kesile kesile agaclar tukenmis, insanlar komur cikarmaya ihtiyac duymuslar, komuru derinlerden cikarmak icin makinelerin icat edilmesi gerekmisti. Buharli motorlar ilk kez bu alanda kullanildi.

Ya da su: Sanayi Devrimi, yani modernite, merkeziyetci, standartci, kisaca okuzce bir sistem olmasina ragmen, garip bir sekilde / ayni anda "ufak ve yaratici", "mucit" bir klige ihtiyac duyar. Yani modernite, urettiginin tam tersi olan insanlar olmazsa, var olamaz [1].

Bu klik ise sadece Ronesans gibi bir surec sonrasinda olusabilirdi (ya da onu yasayanlardan bilgi transferi sayesinde).

Ronesans ise Roma Imparatorlugu yikilmadan gerceklesemezdi.

Yani Osmanli denen kopek surusu, Ortadogu'nun geri kalmisliginin bas sebebidir.

[1] Bilgi toplumunun ilerlemesi moderniteyi parcaladikca, artik herkesin inovasyon yapmasi, ve bir anlamda mucit olmasi gerekiyor. Eski dinamik bu baglamda tepetaklak oluyor.

Gallup

Her 10 Amerikalidan 4'u Tanri'nin onlari su an oldugu halleriyle yaklasik 10,000 sene once yarattigini zannediyor. Ama evrime inananlarin sayisi artmaya basladi.

Iyi haber

Azerbaycan

Parag Khanna, The Second World, sf 58-61

Azerbaycan Batı'nın yeni sınırını oluşturmaktadır ama hala onunla alakasız bir görüntüye, yapıya sahiptir. [..] Avrupa'yı bir ortak çıkarlar topluluğuna dönüştürecek en son stratejik mihenk taşı Azerbaycan olacaktır.

Bu ülke doğa kirliliğinin turistik gezi sebebi olduğu tek yerdir. Bakü'deki Hazar Denizi ufak yarımadasında dev eski şantiye ve burada üst üste duran paslanmakta olan borular, hurda parçaların kapladığı yer o kadar büyüktür ki, hükümet sızıntıyı engellemek ve benzer alanlara helikopter gezisi düzenlemek haricinde ne yapacağını bilememektedir.

Azerbaycan'a ne yazık ki bol petrol bahşedilmiş, ama bilgelik (wisdom) bahşedilmemiştir. Buradaki soru birinci bitmeden ikincisinden ne kadar edinebilecekleridir. Ülke hala tek bir kişi tarafından / için yaratılan bir politik sistem ile yönetilmektedir: Haydar Aliyev. Eski KGB başkanı ve politbüro'daki ilk ve tek müslüman Aliyev ufacık bir ülke için devasa bir karakterdi, ve bu sebeple ülkesinin ulusal karakterini temsil eden, hatta onu geçen / gölgeleyen bir konuma geldi. Aliyev'in ölümü sonrası yönetimin devri bir paradigma değişimi yaratılması için bir fırsattı; İlham Aliyev'in seçilmesi ne yazık ki demokratik şartlardan oldukça uzak şekilde gerçekleşti. [..] Posterlerde baba Aliyev bağımsızlık, kendini yönetmek, kahramanlık vurguları yaparken, oğlu zenginlik ve gelişme vurguları yapıyordu [..]. Fakat bunlar sadece "vitrin düzenlemesi" olarak kaldı. Yönetimdeki reaksiyoner "eski toprak" karakterler otoriter pozisyonlarını bırakmayı hala istemiyorlar [..].

Aliyev rejiminin siyasi ve ekonomik yolsuzluğu hem Azarbeycan hem de Batı için iyi değil. Her tarafa oynaması / her tarafa yatması, hem Rusya, hem İran tarafından aynı anda destekleniyor olmasının yegane sebebi. Ülkenin elektrik hat altyapısının yenilenmesi kontraktını bir Türkiye şirketinden hileli yöntemlerle neredeyse çalıp Rusya'ya vermeleri Rusya'nın Güney Kafkaslar'daki enerji üretimindeki tekelini tamamlamasını sağladı.

Özet olarak, Azerbaycan'ın tercihleri kullandığı alfabesi kadar kararsız. Azeri alfabesi sadece 20. yüzyılda 3 kere değişti -- önce Arabik, sonra İslav (Cyrillic -Rus-), ve en sonunda Latin.

iPad Dinazorlarin Isine Yaramadi

Bradford Cross makalesi

Gecende iPad'imdeki Economist dergisinde guzel bir yazi okudum. Sonra bu yaziyi sosyal medyadaki arkadaslarimla paylasmak istedim, ne yazik ki bunu yapmak eski medyada mumkun olmuyor.

Halbuki iPad ilk ciktiginda eski medyaya bir sans daha vermistim. Soyle bir silkinir, uyanirlar, yeni is modellerini denemeye baslarlar diye umutlanmistim. Internet'in bugunku haliyle daha iyi entegre olurlar, onun dagitik, abonelik / kopyalama / dagitma modelini, sosyal ekosistemini daha iyi kullanirlar diye umuyordum. Sonra herkesin kendi icerigine ozel yazilmis uygulamalar (apps) peydahlandi, yani eski tas eski hamam devam edildi, markalanmis tek basina bir ada gibi isleyen kanallar mantar gibi turemeye basladi.

iPad devrimsel bir arac olarak niteleniyor, habercilik endustrisi de bu araca dort elle sarildi. Ama bu sarilma, can havliyle yapilan, gecmisi korumak icin yapilan bir son hamleden ibaret kaldi galiba.

iPad hakikaten harika bir alet, ama haberciligin mevcut halinin yokolmasini engellemeyecek. iPad uzerinden yapilan dergi satislarinin rakamlarini gorduk, durum eski medya icin hic te parlak gozukmuyor.

Buyukelci: Jeffrey, kod 10ANKARA126, 2010 sizintisi

Gectigimiz senelerde Turkiye'nin PKK'ye karsi kontra-terorist operasyonlari bir evrim gecirdi, ve salt askeri mudaheden daha ileri cozumler ortaya cikmaya basladi. Devletin ilk basta Kurt acilimi denen, sonra ismi degistirilip Milli Birlik Projesi haline getirilen projesi ilk basladiginda tam sekillenmemis bir haldeydi, oldukca yavas ilerliyordu, fakat yine de hukumet guneydogu'daki etnik Kurtlere sosyal ve ekonomik destegini arttirdi, ve Kurtlerin kendi dilini kullanmasi konusunda dramatik ilerlemeler saglandi. Egitim olanaklari da genisletildi. Bizim sahsi gorusumuz, PKK'ya karsi Amerika'nin istihbarat paylasimiyla desteklenen operasyonlarin elde ettigi askeri basarilarin sivil hukumetin ihtiyaci olan politik / firsat alanini genisletmis olmasi, ve direk Mesut Barzani ve diger Irakli Kurtler ile birebir masaya oturabilmelerini saglamis olmasidir [..]. Turkiye'nin liderleri kendi tecrubelerinden ve bizden ogrendi; sadece hukumetin tum kanatlariyla probleme yaklasildigi zaman PKK isyani ile basa cikilabilecegini anladilar.

Direktor: Timothy Richardson, kod 09RPODUBAI316, 2009 sizintisi

Dubai'de bir medya danismanlik merkezi sahibi Suriyeli bir haberci / blogcu, Ahmedinejad 2005'te secildigi zaman Arap sokaginin onu bir "iyi yurekli bir diktator (benevolent dictator)" olarak gordugunu soyledi; danisman sunlari ekledi: "hem Sunni hem Sii inancina gore cocuklar cok kucuk yaslardan itibaren bir Mehdi anlayisiyla buyuyorlar [1], bu inanisa gore guvenilir guclu bir lider gelecek ve tum musluman dunyasini yonetecek". Ona gore laik muslumanlar bile farkinda olmadan dunyayi bu gozlerle goruyor. Ahmedinejad bu inanisa oynamakta, ve dunya sahnesine ciktiginda pek cok Arap Ahmedinejad'i kendi hata dolu liderlerine kiyasla daha alcakgonullu, dindar, halki ve tum musluman dunyasi icin Israil'e ve Bati'ya dik durabilen bir kisi olarak gordu.

Fakat Iran'da secim sonrasi isyan eden halka karsi hukumetin sert muamelesi bazi ilimli Araplarin Ahmedinejad'in gercek amaclarini sorgulamasina sebep oldu.

Konustugumuz bazi Arap medya yorumculari ise bolgesel gucler Suudi Arabistan ve Misir'in Ahmedinejad'in son olaylardan sonra ortaya cikan zayif durumundan faydalanmak isteseler de, sessiz kalmayi tercih etmelerinin manidar oldugunu belirtti. Cunku bu kisiler Tahran'in bariscil protestuculara karsi sert davranisi elestirdikleri anda, kendi halklari tarafindan ikiyuzlu olarak etiketlenecekler.

[Bir programdaki] Suudi bir yorumcu Iran'in Ortadogu'daki islere karismasinin Turkiye'nin arabuluculuk yaklasimlari ile karsilastirdi, ve Turkiye'yi bolgede daha pozitif bir etki olarak gordugunu soyledi.

Al-Arabiya'nin buro sefine gore, Ahmedinejad'in imaji Arap sokaginda yara almis olsa da, bu yara kalici olmayacaktir. Ona gore Arap sokagi duygusaldir, ve dogru slogan ve enerjik / dahil edici bir mesajla Iran liderine destek pozisyonuna tekrar gecebilir. Buro sefine gore Arap liderlerinin bolgesel konularda biraktigi boslugu, Ahmedinejad Israil basta olmak uzere bazi hassas konulari kasiyarak tekrar doldurabilir.

[1] Kuran'a gore Mehdi anlayisi dogru degildir. Bazi hadislerde Mehdi bahsi var ama buyuk ihtimalle bu sonradan araya sokusturulan eklerden biri -- tahmin edilebilecegi uzere, bir Mehdi imajini sahiplenmenin "siyasi" bazi avantajlari var.